ئاگاداربه له خواردنى ماره يى ئافره ت و نيه تى پێ نه به خشينى ~~~~~~~~~~~~~ ( وعن ميمون الكردي عن أبيه رضي الله عنه قال سمعت رسول الله صلى الله عليه وسلم يقول أيما رجل تزوج امرأة على ما قل من المهر أو كثر ليس في نفسه أن يؤدي إليها حقها خدعها فمات ولم يؤد إليها حقها لقي الله يوم القيامة وهو زان وأيما رجل استدان دينا لا يريد أن يؤدي إلى صاحبه حقه خدعه حتى أخذ ماله فمات ولم يؤد دينه لقي الله وهو سارق ) رواه الطبراني في الصغير والأوسط ورواته ثقات صحيح الترغيب والترهيب 1807 واته : ( له =ميمون= ى كوردى ئه ويش له باوكيه وه =كه ناوى جابان بووه خوا لێى ڕازى بێ= ئه فه رموێ : بيستم له پێغه مبه رى خوا صلى الله عليه وعلى اله وسلم ئه يفه رموو : هه ر پياوێك ئافره تێ بخوازێ و بيهێنێ له سه ر ماره ييه ك كه م بێ يان زۆر وه ئه وه ى له نه فسى نه بێ كه بيداتێ مافه كه ى =ماره ييه كه = فێڵى لێبكا جا بمرێ و مافه كه ى پێ نه دابێ ئه گات به خوا له ڕۆژى قيامه ت ئه و به زيناكه ر=لاى خوا حيساب ئه كرێ به زينا كه ر= ، وه هه ر پياوێ قه رزێ بكا له كه سێك مه به ستى نه بێ ئه و مافه بۆ خاوه نه كه ى بگه ڕێنێته وه وه فێڵى لێبكا هه تا ماڵه كه ى به رێ جا بمرێ وه ئه و قه رزه ى نه دابێته وه ئه گات به خوا وه ئه و دزه =خوا حيسابى دزى بۆ ئه كات= ) . ئه م فه رمووده و كۆمه ڵگه ى كوردی به داخه وه له ناو كۆمه ڵگه ى ئێمه زۆر مافى ئافره ت پێشێل ئه كرێ كه خوا ئه و مافانه ى پێ به خشيون له وانه ش ماره يى خواردن ئه بينين كه سانێك كه ئه چن بۆ داواى ژن هێنان زۆر به گه رمى هه موو مه رجێك قبوڵ ئه كه ن وماره يى ئه نوسن جا كه م يان زۆر به شێكى ئه ده ن و به شێكيش ڕێك ئه كه ون قه رز بێ ئه وه بێگومان دروسته و خۆيان له به ينى خۆيان پێك دێن به ڵام نابێ ئه و پياوه ئه و كاته ڕازى بێو مه به ستى نه بێ ئه و مافه بدا به ئافره ته كه په نا به خوا ئه گينا ئه وه ى با لا ڕوون بێ كه بمرێ و ئه و مافه ى نه دابێ لاى خوا له ڕۆژى قيامه ت حيسابى زينا كه رى بۆ ئه كرێ وه هه ر وه ها ئه وه ى قه رز ئه كاو ئه يه وێ فێڵ له خاوه نه كه ى بكات و نه يداته وه بمرێ و ئه و مافه ى نه گه ڕاندبێته وه ئه وه حيسابى دزى بۆ ئه كرێ لاى خوا له ڕۆژى قيامه ت ، با بشزانين ماره يى ئافره تيش وه هه ر قه رزێكى تر له سه رمان لا ناچێ و له ڕۆژى دوايى له سه رى حيسابمان له گه ڵ ئه كرێ و ئه و ڕۆژه ش پاره مان نيه بيده ينه وه چاكه كانمان ئه به ن چاكه شمان نه بێ خراپه و تاوانى ئه وانمان دێته سه ر ! وه ك هاتووه له فه رمووده يه كى پێغه مبه رى خوا صلى الله عليه وعلى اله وسلم : ( ومن مات وعليه دين فليس ثم دينار ولا درهم ولكنها الحسنات والسيئات ) صحيح الترغيب والترهيب 1809 واته : ( وه ئه وه ى بمرێ وه قه رزى له سه ر بێ ئه و كاته =له ڕۆژى قيامه ت= دينارو درهه م نيه به ڵكو چاكه و خراپه =تاوان و چاكه = ) واته به چاكه كانى كه هه يه تى ئه بێ قه رزه كه ى بداته وه يان ئه بێ تاوان له جياتى خاوه ن قه رزه كه هه ڵگرێ ! فه رمووده ى تر زۆرن له سه ر ئه و باسه به ڵام كاتمان ئه وه نه نيه كه سێ ئه يه وێ با بچێته وه سه ر كتێبى صحيح الترغيب والترهيب له ژماره 1797 ته وه سه ير بكات من به ڕاستى به دواى ئه وه ئه گه ڕام كه ناوى ئه و صه حابيه كورده بدۆزمه وه خوا لێى ڕازى بێ ئه وه م بينى كه ئه م فه رمووده ڕيوايه ت ئه كات له پێغه مبه ره وه صلى الله عليه وعلى اله وسلم ئيتر بينيشم كورد ئه مڕۆ چه نده دوورن له وه پێم خۆش بوو بۆ هه موو كوردێك ڕوون بێته وه كه ئه مه چ تاوانێكه ، وه حه زم كرد ئه و صه حابه كورده خوا لێى ڕازى بێ به كورد بناسێنم به ڵكو ئێمه ش چاوى لێ بكه ينه وه له پابه ند بوونمان به دينى ئيسلام و هۆشداريه ك بێ بۆمان و به خۆداچونه وه يه ك بكه ين و واز له تاوان و ماف خواردنى ئافره ت بێنين . سودێك بۆ هه موان لة كتابي اسد الغابة هي الحافظ عز الدين أبو الحسن علي بن محمد بن عبد الكريم الجزري ناسراو بة " ابن الأثير " كه ئه ويش يه كێكه له و زانا كوردانه ى خزمه تى زۆرى ئيسلامى كردووه به زانسته كه ى والله اعلم ناوى ئه و صه حابه كورده ئاوا هاتووه =بێگومان له سه رچاوه ى تريش باسى كراوه وه صه حابه ى كوردى تريش هه ن والله اعلم= ( أبو ميمون، يقال: اسمه جابان. سمع النبي صلى الله عليه وسلم غير مرة ) واته : باوكى ميمون ، ئه وترێ ناوى =جابان=ه فه رمووده ى له پێغه مبه ره وه صلى الله عليه وعلى اله وسلم بيستووه زياتر له جارێك

ئاگاداربه له خواردنى ماره يى ئافره ت و نيه تى پێ نه به خشينى

~~~~~~~~~~~~~

( وعن ميمون الكردي عن أبيه رضي الله عنه قال سمعت رسول الله صلى الله عليه وسلم يقول أيما رجل تزوج امرأة على ما قل من المهر أو كثر ليس في نفسه أن يؤدي إليها حقها خدعها فمات ولم يؤد إليها حقها لقي الله يوم القيامة وهو زان وأيما رجل استدان دينا لا يريد أن يؤدي إلى صاحبه حقه خدعه حتى أخذ ماله فمات ولم يؤد دينه لقي الله وهو سارق ) رواه الطبراني في الصغير والأوسط ورواته ثقات صحيح الترغيب والترهيب 1807 واته : ( له =ميمون= ى كوردى ئه ويش له باوكيه وه =كه ناوى جابان بووه خوا لێى ڕازى بێ= ئه فه رموێ : بيستم له پێغه مبه رى خوا صلى الله عليه وعلى اله وسلم ئه يفه رموو : هه ر پياوێك ئافره تێ بخوازێ و بيهێنێ له سه ر ماره ييه ك كه م بێ يان زۆر وه ئه وه ى له نه فسى نه بێ كه بيداتێ مافه كه ى =ماره ييه كه = فێڵى لێبكا جا بمرێ و مافه كه ى پێ نه دابێ ئه گات به خوا له ڕۆژى قيامه ت ئه و به زيناكه ر=لاى خوا حيساب ئه كرێ به زينا كه ر= ، وه هه ر پياوێ قه رزێ بكا له كه سێك مه به ستى نه بێ ئه و مافه بۆ خاوه نه كه ى بگه ڕێنێته وه وه فێڵى لێبكا هه تا ماڵه كه ى به رێ جا بمرێ وه ئه و قه رزه ى نه دابێته وه ئه گات به خوا وه ئه و دزه =خوا حيسابى دزى بۆ ئه كات= ) .

ئه م فه رمووده و كۆمه ڵگه ى كوردی

به داخه وه له ناو كۆمه ڵگه ى ئێمه زۆر مافى ئافره ت پێشێل ئه كرێ كه خوا ئه و مافانه ى پێ به خشيون له وانه ش ماره يى خواردن ئه بينين كه سانێك كه ئه چن بۆ داواى ژن هێنان زۆر به گه رمى هه موو مه رجێك قبوڵ ئه كه ن وماره يى ئه نوسن جا كه م يان زۆر به شێكى ئه ده ن و به شێكيش ڕێك ئه كه ون قه رز بێ ئه وه بێگومان دروسته و خۆيان له به ينى خۆيان پێك دێن به ڵام نابێ ئه و پياوه ئه و كاته ڕازى بێو مه به ستى نه بێ ئه و مافه بدا به ئافره ته كه په نا به خوا ئه گينا ئه وه ى با لا ڕوون بێ كه بمرێ و ئه و مافه ى نه دابێ لاى خوا له ڕۆژى قيامه ت حيسابى زينا كه رى بۆ ئه كرێ وه هه ر وه ها ئه وه ى قه رز ئه كاو ئه يه وێ فێڵ له خاوه نه كه ى بكات و نه يداته وه بمرێ و ئه و مافه ى نه گه ڕاندبێته وه ئه وه حيسابى دزى بۆ ئه كرێ لاى خوا له ڕۆژى قيامه ت ، با بشزانين ماره يى ئافره تيش وه هه ر قه رزێكى تر له سه رمان لا ناچێ و له ڕۆژى دوايى له سه رى حيسابمان له گه ڵ ئه كرێ و ئه و ڕۆژه ش پاره مان نيه بيده ينه وه چاكه كانمان ئه به ن چاكه شمان نه بێ خراپه و تاوانى ئه وانمان دێته سه ر ! وه ك هاتووه له فه رمووده يه كى پێغه مبه رى خوا صلى الله عليه وعلى اله وسلم : ( ومن مات وعليه دين فليس ثم دينار ولا درهم ولكنها الحسنات والسيئات ) صحيح الترغيب والترهيب 1809 واته : ( وه ئه وه ى بمرێ وه قه رزى له سه ر بێ ئه و كاته =له ڕۆژى قيامه ت= دينارو درهه م نيه به ڵكو چاكه و خراپه =تاوان و چاكه = ) واته به چاكه كانى كه هه يه تى ئه بێ قه رزه كه ى بداته وه يان ئه بێ تاوان له جياتى خاوه ن قه رزه كه هه ڵگرێ ! فه رمووده ى تر زۆرن له سه ر ئه و باسه به ڵام كاتمان ئه وه نه نيه كه سێ ئه يه وێ با بچێته وه سه ر كتێبى صحيح الترغيب والترهيب له ژماره 1797 ته وه سه ير بكات من به ڕاستى به دواى ئه وه ئه گه ڕام كه ناوى ئه و صه حابيه كورده بدۆزمه وه خوا لێى ڕازى بێ ئه وه م بينى كه ئه م فه رمووده ڕيوايه ت ئه كات له پێغه مبه ره وه صلى الله عليه وعلى اله وسلم ئيتر بينيشم كورد ئه مڕۆ چه نده دوورن له وه پێم خۆش بوو بۆ هه موو كوردێك ڕوون بێته وه كه ئه مه چ تاوانێكه ، وه حه زم كرد ئه و صه حابه كورده خوا لێى ڕازى بێ به كورد بناسێنم به ڵكو ئێمه ش چاوى لێ بكه ينه وه له پابه ند بوونمان به دينى ئيسلام و هۆشداريه ك بێ بۆمان و به خۆداچونه وه يه ك بكه ين و واز له تاوان و ماف خواردنى ئافره ت بێنين .

سودێك بۆ هه موان

لة كتابي اسد الغابة هي الحافظ عز الدين أبو الحسن علي بن محمد بن عبد الكريم الجزري ناسراو بة " ابن الأثير " كه ئه ويش يه كێكه له و زانا كوردانه ى خزمه تى زۆرى ئيسلامى كردووه به زانسته كه ى والله اعلم ناوى ئه و صه حابه كورده ئاوا هاتووه =بێگومان له سه رچاوه ى تريش باسى كراوه وه صه حابه ى كوردى تريش هه ن والله اعلم= ( أبو ميمون، يقال: اسمه جابان. سمع النبي صلى الله عليه وسلم غير مرة ) واته : باوكى ميمون ، ئه وترێ ناوى =جابان=ه فه رمووده ى له پێغه مبه ره وه صلى الله عليه وعلى اله وسلم بيستووه زياتر له جارێك

چه ندفه رمووده یه ك له باسی سوێند خواردن ~ 1 ((إذا حَلَفَ أحدكُم فَلاَ يَقُلْ : ما شاء الله وشئت, ولكن ليقُل ماشاء الله ثم شئت)) أخرجه ابن ماجة وإسناده حسن.واتە:((ئەگەر یەكێك لە ئێوە سوێندی خوارد با نەڵێت خواو جەنابت ویستی لێ بێ , بەڵام بڵێ خوا ویستی لێ بێت پاشان جەنابت)). 2 ((مَنْ حَلَفَ فَلْيَحلف بِرَبّ الكعبة))أخرجه الطحاوي وأحمد وابن سعد والحاكم وإسناده صحيح.واتە:((هەر كەسێ سوێندی خوارد با سوێند بخوات بە خوای كەعبە)) 3 ((أحلفوا بالله وبروا واصدقوا , فأن الله يكره أن يحلف إلا به)) رواه السهمي والثقفي وابن نعيم وهو حديث صحيح.واتە:(( سوێند بخۆن بە خواو ڕاستگۆبن لە سوێنەكانتانا , بە ڕاستی خوای گەورە پێیناخۆشە سوێند بخورێت تەنها بەو نەبێت))واتە خوای گەورە پێی ناخۆشە سوێند بە غەیری خۆی بخورێت)).

چه ندفه رمووده یه ك له باسی سوێند خواردن

~

1 ((إذا حَلَفَ أحدكُم فَلاَ يَقُلْ : ما شاء الله وشئت, ولكن ليقُل ماشاء الله ثم شئت)) أخرجه ابن ماجة وإسناده حسن.واتە:((ئەگەر یەكێك لە ئێوە سوێندی خوارد با نەڵێت خواو جەنابت ویستی لێ بێ , بەڵام بڵێ خوا ویستی لێ بێت پاشان جەنابت)).

2 ((مَنْ حَلَفَ فَلْيَحلف بِرَبّ الكعبة))أخرجه الطحاوي وأحمد وابن سعد والحاكم وإسناده صحيح.واتە:((هەر كەسێ سوێندی خوارد با سوێند بخوات بە خوای كەعبە))

3 ((أحلفوا بالله وبروا واصدقوا , فأن الله يكره أن يحلف إلا به)) رواه السهمي والثقفي وابن نعيم وهو حديث صحيح.واتە:(( سوێند بخۆن بە خواو ڕاستگۆبن لە سوێنەكانتانا , بە ڕاستی خوای گەورە پێیناخۆشە سوێند بخورێت تەنها بەو نەبێت))واتە خوای گەورە پێی ناخۆشە سوێند بە غەیری خۆی بخورێت)).

ئه‌و حه‌وت کۆمه‌ڵه‌ی که‌ له له‌ڕۆژى دواييدا ده‌چنه‌ ژێر سێبه‌ری عه رشى خواوه‌ عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ عَنْ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ : " سَبْعَةٌ يُظِلُّهُمْ اللَّهُ فِي ظِلِّهِ يَوْمَ لا ظِلَّ إِلا ظِلُّهُ : الإِمَامُ الْعَادِلُ ، وَشَابٌّ نَشَأ فِي عِبَادَةِ رَبِّهِ ، وَرَجُلٌ قَلْبُهُ مُعَلَّقٌ فِي الْمَسَاجِدِ ، وَرَجُلَانِ تَحَابَّا فِي اللَّهِ اجْتَمَعَا عَلَيْهِ وَتَفَرَّقَا عَلَيْهِ ، وَرَجُلٌ طَلَبَتْهُ امْرَأَةٌ ذَاتُ مَنْصِبٍ وَجَمَالٍ فَقَالَ إِنِّي أَخَافُ اللَّهَ ، وَرَجُلٌ تَصَدَّقَ بِصَدَقَةٍ فَأَخْفَاهَا حَتَّى لا تَعْلَمَ شِمَالُهُ مَا تُنْفِقُ يَمِينُهُ ، وَرَجُلٌ ذَكَرَ اللَّه خَالِيًا فَفَاضَتْ عَيْنَاهُ " [متفق عليه ، رواه البخاري (2/144-174) ومسلم برقم 1712 ، وغيرهما]. واته‌: له‌ ئه‌بوهوره‌یره‌، گێڕاویانه‌ته‌وه‌که‌پێغه‌مبه‌ری خوا (صلی الله‌علیه‌ وسلم) فه‌رموویه‌تی: حه‌وت جۆر که‌سان خوا سێبه‌ر داریان ده‌کات له‌سێبه‌ری خۆیدا له‌ڕۆژێکدا که‌هیچ سێبه‌رێك نی یه‌! جگه‌له‌سێبه‌ری ئه‌ونه‌بێت:- 1- پێشه‌وایه‌کی دادپه‌روه‌ر: که‌مه‌ به‌ست له‌پێشه‌وایه‌کی باوه‌ڕداره‌که‌حوکم به‌به‌رنامه‌ی ئیسلام بکات ،وه‌ له‌ڕێگه‌ی قورئان و سوننه‌ته‌وه‌دادپه‌روه‌ری بڵاو بکاته‌وه‌له‌سه‌رزه‌وی ، جیاوازی نه‌خاته‌نێو ئه‌ندامه‌کانی یه‌وه‌وه‌ك ئه‌وه‌ی به‌ده‌م خزمان و که‌سی خۆیه‌وه‌بچێت،ئاگای له‌عامی خه‌ڵکی مسوڵمان نه‌مێنێت. 2- لاوێك له‌به‌ندایه‌تی کردن بۆ خوا پێگه‌یشتووه‌: که‌مه‌به‌ست گه‌نجێکه‌ واز له‌خۆشییه‌کانی دوونیا بهێنێت و به‌ندایه‌تی بۆ خوا ده‌ربڕێت و هاوتاو شه‌ریکی بۆ بڕیار نه‌دات، له‌وته‌مه‌نه‌ی که‌توانای زیناو دزی وحه‌رام خواردن وغه‌درو....هتد. چه‌ندینی تری هه‌یه‌ که‌چی ئه‌و له‌به‌رخوای گه‌وره‌ واز له‌خۆشییه‌کانی دونیا دێنێت و خه‌ریکی به‌ندایه‌تی کردنه‌ بۆ خالقی مه‌خلوق. 3- پیاوێك که‌دڵی په‌یوه‌ست بوو بێت به‌مزگه‌وته‌وه‌ که‌هه‌ر لێی ده‌چێته‌ده‌ره‌وه‌ هه‌تا ده‌گه‌ڕێته‌وه‌بۆی: لێره‌دا مه‌به‌ست ئه‌وه‌ده‌گه‌یه‌نێت که‌ئه‌وپیاوه‌ئه‌وه‌نده‌ هۆگری مزگه‌وته‌ به‌رده‌وام دڵی په‌یوه‌سته‌ به‌مزگه‌وته‌وه‌و هۆشی لایه‌تی. 4- وه‌ دوو پیاو له‌به‌رخوا یه‌کترییان خۆش ویستوه‌و وه‌ له‌سه‌ر ئه‌وه‌ش کۆبونه‌ته‌وه‌و جیابونه‌ته‌وه.: که‌ مه‌به‌ست ئه‌وه‌ده‌گه‌یه‌نێت که‌وا خۆشه‌ویستی نێوانمان ته‌نیا له‌به‌رخاتری خوا بێت نه‌ك له‌به‌ر مه‌سڵه‌حه‌تی دوونیا وه‌جیابونه‌وه‌ش مه‌به‌ستی ئه‌وه‌یه‌ که‌خۆشه‌ویستییه‌که‌ ئه‌وه‌نده‌ زۆره‌ که‌مردن له‌یه‌کیان جیا بکاته‌وه‌. 5- پیاوێك له‌چۆڵی دا زیکرو یادی خوای کردووه‌ فرمێسك له‌دوو چاوی هاتۆته‌ده‌ر: که‌ مه‌به‌ستی ئه‌وه‌یه‌ئه‌وکاتانه‌ی به‌ته‌نیایت و خه‌ڵکت لانییه‌بیر بکه‌یته‌وه‌ له‌دروست کراوه‌کانی خوای گه‌وره‌وله‌ترسی سزای خوای گه‌وره‌ بگریت. 6- پیاوێکیش ئافره‌تێکی خانه‌دان و جوان بانگی ده‌کات ئه‌ویش ده‌ڵێ: من له‌خوای گه‌وره‌ ده‌ترسم: مه‌به‌ست له‌پیاوێکه‌ که‌ توانای زینا کردنی هه‌بێت و ئه‌و ئافره‌ته‌شی که‌داوای لێده‌کات جوان و خانه‌دان بێت وه‌ پیاوه‌که‌ش هیچ شتێك نه‌بێت بیگێڕیته‌وه‌ ته‌نیا ترسی خوا نه‌بێت که‌دووری بخاته‌وه‌ له‌و کاره‌. 7- پیاوێکیش سه‌ده‌قه‌یه‌کی کردووه‌، وه‌ شاردووێتییه‌وه‌ هه‌تا ده‌ستی چه‌پی نه‌زانێت ده‌ستی ڕاستی چی به‌خشیوه: مه به‌ست لێره‌دا ئه‌وه‌یه‌ئه‌وه‌نده‌به‌نهێنی خێرده‌کات که‌که‌س پێی نه‌زانێت وله‌به‌ر خاتری خوای گه‌وره‌ش ده‌به‌خشێت. تێبینــــــــــــــــی: هه‌ندێك له‌مسوڵمانان ئه‌م سێبه‌ره‌ به‌سێبه‌ری عه‌رش لێك ده‌ده‌نه‌وه‌ چونکه‌ له‌یه‌کێك له‌فه‌رمووده‌کان دا سه‌باره‌ت به‌م حه‌وت کۆمه‌ڵه‌ ده‌فه‌رمووێت (ظله‌عــرشه‌) وه ئاشکرایه‌که‌ مه‌به‌ست له‌ سێبه‌ریکه ئیتر خه‌ڵك وا تێ ئه‌گات که‌وا رۆژ که‌و تۆته‌سه‌ر عه‌رشی خوا په‌نا به‌خوا به‌ڵکوو پێشه‌وا ئیبن باز ده‌فه‌رمووێت: هه‌روه‌کو له چه‌ند (ریوایه‌تێك) دا هاتوه‌ به‌شێوه‌ی(في ضل عرشه) ، واته: سێبه‌ری عه‌رشه به‌لام له‌ریوایه‌تی راست دا هاتوه‌ که‌ئه‌فه‌رمووێت(في ظله)‌واته‌: له‌ژێرسێبه‌ری (خوا) ... به‌ڵام ئه‌م سێبه‌ره‌ چۆنه‌ و شێوه‌كه ى ئه‌وه‌ته‌نها خوای گه‌وره‌ ئه‌زانێت. ئه‌مه‌رای مه‌زهه‌بی ئه‌هلی سونه‌ت و جه‌ماعه‌ته‌ خوای گه‌وره‌ش باشتر ئه‌زانێت.

ئه‌و حه‌وت کۆمه‌ڵه‌ی که‌ له له‌ڕۆژى دواييدا ده‌چنه‌ ژێر سێبه‌ری عه رشى خواوه‌

عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ عَنْ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ : " سَبْعَةٌ يُظِلُّهُمْ اللَّهُ فِي ظِلِّهِ يَوْمَ لا ظِلَّ إِلا ظِلُّهُ : الإِمَامُ الْعَادِلُ ، وَشَابٌّ نَشَأ فِي عِبَادَةِ رَبِّهِ ، وَرَجُلٌ قَلْبُهُ مُعَلَّقٌ فِي الْمَسَاجِدِ ، وَرَجُلَانِ تَحَابَّا فِي اللَّهِ اجْتَمَعَا عَلَيْهِ وَتَفَرَّقَا عَلَيْهِ ، وَرَجُلٌ طَلَبَتْهُ امْرَأَةٌ ذَاتُ مَنْصِبٍ وَجَمَالٍ فَقَالَ إِنِّي أَخَافُ اللَّهَ ، وَرَجُلٌ تَصَدَّقَ بِصَدَقَةٍ فَأَخْفَاهَا حَتَّى لا تَعْلَمَ شِمَالُهُ مَا تُنْفِقُ يَمِينُهُ ، وَرَجُلٌ ذَكَرَ اللَّه خَالِيًا فَفَاضَتْ عَيْنَاهُ " [متفق عليه ، رواه البخاري (2/144-174) ومسلم برقم 1712 ، وغيرهما].

واته‌: له‌ ئه‌بوهوره‌یره‌، گێڕاویانه‌ته‌وه‌که‌پێغه‌مبه‌ری خوا (صلی الله‌علیه‌ وسلم) فه‌رموویه‌تی: حه‌وت جۆر که‌سان خوا سێبه‌ر داریان ده‌کات له‌سێبه‌ری خۆیدا له‌ڕۆژێکدا که‌هیچ سێبه‌رێك نی یه‌! جگه‌له‌سێبه‌ری ئه‌ونه‌بێت:-

1- پێشه‌وایه‌کی دادپه‌روه‌ر:

که‌مه‌ به‌ست له‌پێشه‌وایه‌کی باوه‌ڕداره‌که‌حوکم به‌به‌رنامه‌ی ئیسلام بکات ،وه‌ له‌ڕێگه‌ی قورئان و سوننه‌ته‌وه‌دادپه‌روه‌ری بڵاو بکاته‌وه‌له‌سه‌رزه‌وی ، جیاوازی نه‌خاته‌نێو ئه‌ندامه‌کانی یه‌وه‌وه‌ك ئه‌وه‌ی به‌ده‌م خزمان و که‌سی خۆیه‌وه‌بچێت،ئاگای له‌عامی خه‌ڵکی مسوڵمان نه‌مێنێت.

2- لاوێك له‌به‌ندایه‌تی کردن بۆ خوا پێگه‌یشتووه‌:

که‌مه‌به‌ست گه‌نجێکه‌ واز له‌خۆشییه‌کانی دوونیا بهێنێت و به‌ندایه‌تی بۆ خوا ده‌ربڕێت و هاوتاو شه‌ریکی بۆ بڕیار نه‌دات، له‌وته‌مه‌نه‌ی که‌توانای زیناو دزی وحه‌رام خواردن وغه‌درو....هتد. چه‌ندینی تری هه‌یه‌ که‌چی ئه‌و له‌به‌رخوای گه‌وره‌ واز له‌خۆشییه‌کانی دونیا دێنێت و خه‌ریکی به‌ندایه‌تی کردنه‌ بۆ خالقی مه‌خلوق.

3- پیاوێك که‌دڵی په‌یوه‌ست بوو بێت به‌مزگه‌وته‌وه‌ که‌هه‌ر لێی ده‌چێته‌ده‌ره‌وه‌ هه‌تا ده‌گه‌ڕێته‌وه‌بۆی:

لێره‌دا مه‌به‌ست ئه‌وه‌ده‌گه‌یه‌نێت که‌ئه‌وپیاوه‌ئه‌وه‌نده‌ هۆگری مزگه‌وته‌ به‌رده‌وام دڵی په‌یوه‌سته‌ به‌مزگه‌وته‌وه‌و هۆشی لایه‌تی.

4- وه‌ دوو پیاو له‌به‌رخوا یه‌کترییان خۆش ویستوه‌و وه‌ له‌سه‌ر ئه‌وه‌ش کۆبونه‌ته‌وه‌و جیابونه‌ته‌وه.:

که‌ مه‌به‌ست ئه‌وه‌ده‌گه‌یه‌نێت که‌وا خۆشه‌ویستی نێوانمان ته‌نیا له‌به‌رخاتری خوا بێت نه‌ك له‌به‌ر مه‌سڵه‌حه‌تی دوونیا وه‌جیابونه‌وه‌ش مه‌به‌ستی ئه‌وه‌یه‌ که‌خۆشه‌ویستییه‌که‌ ئه‌وه‌نده‌ زۆره‌ که‌مردن له‌یه‌کیان جیا بکاته‌وه‌.

5- پیاوێك له‌چۆڵی دا زیکرو یادی خوای کردووه‌ فرمێسك له‌دوو چاوی هاتۆته‌ده‌ر:

که‌ مه‌به‌ستی ئه‌وه‌یه‌ئه‌وکاتانه‌ی به‌ته‌نیایت و خه‌ڵکت لانییه‌بیر بکه‌یته‌وه‌ له‌دروست کراوه‌کانی خوای گه‌وره‌وله‌ترسی سزای خوای گه‌وره‌ بگریت.

6- پیاوێکیش ئافره‌تێکی خانه‌دان و جوان بانگی ده‌کات ئه‌ویش ده‌ڵێ: من له‌خوای گه‌وره‌ ده‌ترسم:

مه‌به‌ست له‌پیاوێکه‌ که‌ توانای زینا کردنی هه‌بێت و ئه‌و ئافره‌ته‌شی که‌داوای لێده‌کات جوان و خانه‌دان بێت وه‌ پیاوه‌که‌ش هیچ شتێك نه‌بێت بیگێڕیته‌وه‌ ته‌نیا ترسی خوا نه‌بێت که‌دووری بخاته‌وه‌ له‌و کاره‌.

7- پیاوێکیش سه‌ده‌قه‌یه‌کی کردووه‌، وه‌ شاردووێتییه‌وه‌ هه‌تا ده‌ستی چه‌پی نه‌زانێت ده‌ستی ڕاستی چی به‌خشیوه:

مه به‌ست لێره‌دا ئه‌وه‌یه‌ئه‌وه‌نده‌به‌نهێنی خێرده‌کات که‌که‌س پێی نه‌زانێت وله‌به‌ر خاتری خوای گه‌وره‌ش ده‌به‌خشێت.

تێبینــــــــــــــــی:

هه‌ندێك له‌مسوڵمانان ئه‌م سێبه‌ره‌ به‌سێبه‌ری عه‌رش لێك ده‌ده‌نه‌وه‌ چونکه‌ له‌یه‌کێك له‌فه‌رمووده‌کان دا سه‌باره‌ت به‌م حه‌وت کۆمه‌ڵه‌ ده‌فه‌رمووێت(ظله‌عــرشه‌) وه ئاشکرایه‌که‌ مه‌به‌ست له‌ سێبه‌ریکه ئیتر خه‌ڵك وا تێ ئه‌گات که‌وا رۆژ که‌و تۆته‌سه‌ر عه‌رشی خوا په‌نا به‌خوا به‌ڵکوو پێشه‌وا ئیبن باز ده‌فه‌رمووێت: هه‌روه‌کو له چه‌ند (ریوایه‌تێك) دا هاتوه‌ به‌شێوه‌ی(في ضل عرشه) ، واته: سێبه‌ری عه‌رشه به‌لام له‌ریوایه‌تی راست دا هاتوه‌ که‌ئه‌فه‌رمووێت(في ظله)‌واته‌: له‌ژێرسێبه‌ری (خوا) ... به‌ڵام ئه‌م سێبه‌ره‌ چۆنه‌ و شێوه‌كه ى ئه‌وه‌ته‌نها خوای گه‌وره‌ ئه‌زانێت. ئه‌مه‌رای مه‌زهه‌بی ئه‌هلی سونه‌ت و جه‌ماعه‌ته‌ خوای گه‌وره‌ش باشتر ئه‌زانێت.

(سبحان الله وبحمده ) ، سه‌د جار . واته : پاکی و بێ که‌م و کوڕی و سوپاس و ستایش بۆ خوایه‌ . هه‌رکه‌سێک به‌یانیان ( سه‌د ) جارو ئێواران ( سه‌د ) جار بيڵێ له‌رۆژێکدا که‌س له‌ رۆژی دوايی دا به‌کرده‌وه‌ی له‌م باشتره‌و نایه‌ت مه‌گه‌ر که‌سێک وه‌ک ئه‌می وتبێ یان ذیکری زیاتری وتبێ . مسلم 4/2071

(سبحان الله وبحمده ) ، سه‌د جار .
واته : پاکی و بێ که‌م و کوڕی و سوپاس و ستایش بۆ خوایه‌ .

هه‌رکه‌سێک به‌یانیان ( سه‌د ) جارو ئێواران ( سه‌د ) جار بيڵێ له‌رۆژێکدا که‌س له‌ رۆژی دوايی دا به‌کرده‌وه‌ی له‌م باشتره‌و نایه‌ت مه‌گه‌ر که‌سێک وه‌ک ئه‌می وتبێ یان ذیکری زیاتری وتبێ . مسلم 4/2071

قیامه‌ت هه‌ڵناستێت تا پیاو خۆزگه‌ به‌ مردوو نه‌خوازێت

قیامه‌ت هه‌ڵناستێت تا پیاو خۆزگه‌ به‌ مردوو نه‌خوازێت

(أبو هریره‌) (خوای لێ ڕازی بێت) ده‌ڵێ: پێغه‌مبه‌ری خوا (صلی الله عليه وسلم) فه‌رموویه‌تی: (سوێند به‌و كه‌سه‌ی گیانی منی به‌ده‌سته‌، دونیا ته‌واو نابێت تاوه‌كو وای لێدێت پیاو به‌لای گۆڕدا ده‌ڕوات و ته‌پاوتلی له‌سه‌ر ده‌كات و ده‌ڵێت: (ئای خۆزگه‌ له‌جێی ئه‌م خاوه‌ن گۆڕه‌ ده‌بووم، خۆ وه‌نه‌بێ له‌به‌ر قه‌رزاری وا بكات، به‌ڵكو له‌به‌ر به‌ڵایه‌).

عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ (رضي الله عنه) قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلی الله عليه وسلم): (وَالَّذِي نَفْسِي بِيَدِهِ، لَا تَذْهَبُ الدُّنْيَا حَتَّى يَمُرَّ الرَّجُلُ عَلَى الْقَبْرِ فَيَتَمَرَّغُ عَلَيْهِ، وَيَقُولُ: يَا لَيْتَنِي كُنْتُ مَكَانَ صَاحِبِ هَذَا الْقَبْرِ، وَلَيْسَ بِهِ الدِّينُ، إِلَّا الْبَلَاءُ). [بخاري / الفتن/ ٦٦٩٨٤]

هاندان بؤ زن هينان و شوكردن وای گەورە دەفەرموێ: [فَانكِحُواْ مَا طَابَ لَكُم مِّنَ النِّسَاء مَثْنَى وَثُلاَثَ وَرُبَاعَ فَإِنْ خِفْتُمْ أَلاَّ تَعْدِلُواْ فَوَاحِدَةً أَوْ مَا مَلَكَتْ أَيْمَانُكُمْ] النساء:3. واتە: ژن مارە ببڕن لەوانەی كە بۆتان حەڵاڵە دوان یان سیان یان چواریش بن هەروایە. ئەگەر ترسان نەتوانن ژنەكانتان وەكو یەك تەماشا بكەن، ئەوا دەبێ یەك ژن بهێنن. بۆیەش خوای گەورە وای باس دەكات چونكە بە یەكسان تەماشا نەكردن و بەخێو نەكردنیان بە یەكسانى و ماف نەدانیان وەك یەك، ئەوا ستەم لێ كردنیانەو، وە بەر حەرامی دەكەوێ. ئەم ئایەتە پیرۆزە ئاماژەی واجب بونی ژن هێنان و شوكردن دەكات، ئەو كەسانەش نایانەوێ ژن بهێنن و داوێنیان لە خراپەكاری ناپارێزن، دەست دەكەن بە پڕوپاگندە بۆ پەشیمان بونەوە لە ژن هێنان و گاڵتەكردن بە هاوسەرگرتن، ئەوانەى ئەم كارە دەكەن لەڕێى خواو لەو كارە پیرۆزە دور دەكەونەوە كە خواى گەورە لە قورئان دایناوەو هانى لەسەر داوە. خوای میهرەبان لە بارەی فەزڵی ژن هێنان و شوكردن و دانانی ژن و پیاو بەیەك لاشە لەژێر یەك پۆشاكدا دەفەرموێ: [هُنَّ لِبَاسٌ لَّكُمْ وَأَنتُمْ لِبَاسٌ لَّهُنَّ] البقرة‌:187.واتە: خێزانەكانتان پۆشاكن بۆ ئێوەو ئێوەش پۆشاكن بۆ ئەوان. ئیمامی طبري لە تەفسیری ئەم ئایەتە زۆر بەجوانی بۆی چوەو دەڵێ: [هُنَّ لِبَاسٌ لَّكُمْ] واتە: ژن و پیاو پۆشاك و بەرگی یەكترین، چونكە لەكاتی نوستن و بە ڕوتی لەیەك پۆشاك كۆ دەبنەوەو قەرار دەگرن، لە یەكتر نزیك بونەوەی هەر یەكێكیشیان بۆ لای یەكتری وەك ئەوە وایە یەك پۆشاك، جل و بەرگ بەیەك لەشدا دوراوە. تەفسیری دیش هەیە كە گوتویانە ئەم ئایەتە بە واتای: (ژن و مێرد پۆشاكی یەكترین). یەكێك لە نوسەرە گەورەكان لە تەفسیری ئەم ئایەتەدا باس دەكات كە دەفەرموێ: [هُنَّ لِبَاسٌ لَّكُمْ وَأَنتُمْ لِبَاسٌ لَّهُنَّ] : ئەم چەند وشە كەمە وێنە هێنانەوەیەكی زۆرجوانە بۆ بەدیار خستنی پەیوەستیەتی لەش (الجسد) و گیان (الروح) لەیەك كاتدا. چونكە پۆشاك گرنگترین پێویستی مرۆڤەو بۆ ئادەمیزادیش دانراوە. لە ڕاستى دا پێوەلكێنترین شت بۆ یەكتری ژن و مێردە كاتێك كە جوت دەبن و پێك دەگەن بەیەك جەستەو یەك گیان پێك دەگەن و لە لەحزەیەكیشدا لەناو لەزەتێكی بێ سنوردا بۆ یەكتری دەتوێنەوە. ژن و مێرد داپۆشەری یەكترین، لەبارەی جەستەیی(جسدی)دا كە دەبنە پارێزەری داوێن و ئەندامی لەشیان لە گوناهو تاوان. داپۆشەری گیانی ونەفسین بۆ یەكترىو هیچ كەسێكیش وەك ژن و مێرد داپۆشەری یەكتر نین، چونكە هەردوكیان دەبنە پاسەوانی پاراستنی سومعەو ماڵ و سامان و نەفس و نهێنی یەكتری. جا وەك ئەو جل و بەرگ و پۆشاكە پارێزەرە وایە كە ئەو كەسەی جلەكە لەبەر دەكات دەیپارێزێ لە گەرمای هاوین و سەرمای زستان. پێغەمبەر صلى الله عليه وسلم دەفەرموێ: ((اذا تزوج العبد فقد استكمل نصف دينه، فليتق الله في النصف الباقي)).(رواه البيهقي-حديث حسن لطرقه.) واتە: گەر بەندەی خوا ژن بهێنێ یان شو بكات ئەوا نیوەی ئیمان و دینەكەی تەواو كردوە، با بۆ نیوەكەی تر كە ماویەتی لە خوا بترسێ و خۆی پارێز كات لە گوناهو تاوان. چونكە ژن هێنان دەبێتە بڕیاردانی نیوەی چارەنوسی مسوڵمان و دەبێتە مایەى ئەوەى كە بانگى بكات بۆ بایەخ دان بە باش هەڵبژاردنى هاوسەر و لێكۆڵینەوەى ورد و ئیستیخارەى شەرعى، ئیستخارەكەش بریتى یە لە دو ركعات نوێژ پاشان ئەو دوعایە دەخوێنرێ كە لە پێغەمبەرەوە هاتوە، جا ئەوەى دواى ئەمە رودەدات ئەوە خەیر و چاكەیە، دوعاى ئیستیخارەش بەم شێوەیە كە بوخارى لە (صحيح)ەكەیدا گێڕاویەتیەوە: ((اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْتَخِيرُكَ بِعِلْمِكَ وَأَسْتَقْدِرُكَ بِقُدْرَتِكَ وَأَسْأَلُكَ مِنْ فَضْلِكَ الْعَظِيمِ فَإِنَّكَ تَقْدِرُ وَلا أَقْدِرُ وَتَعْلَمُ وَلا أَعْلَمُ وَأَنْتَ عَلاَّمُ الْغُيُوبِ، اللَّهُمَّ إِنْ كُنْتَ تَعْلَمُ أَنَّ هَذَا الأَمْرَ خَيْرٌ لِي فِي دِينِي وَمَعَاشِي وَعَاقِبَةِ أَمْڕي، أَوْ قَالَ عَاجِلِ أَمْڕي وَآجِلِهِ فَاقْدُرْهُ لِي وَيَسِّرْهُ لِي ثُمَّ بَاڕكْ لِي فِيهِ، وَإِنْ كُنْتَ تَعْلَمُ أَنَّ هَذَا الأَمْرَ شَرٌّ لِي فِي دِينِي وَمَعَاشِي وَعَاقِبَةِ أَمْڕي، أَوْ قَالَ فِي عَاجِلِ أَمْڕي وَآجِلِهِ، فَاصْڕفْهُ عَنِّي وَاصْڕفْنِي عَنْهُ وَاقْدُرْ لِيَ الْخَيْرَ حَيْثُ كَانَ ثُمَّ أَرْضِنِي)). هەروەها پێغەمبەرصلى الله عليه وسلم دەفەرموێ: ((الدنيا متاع، وخير متاعها المرأة الصالحة)).(رواه مسلم) واتە: ژیانی دنیا ڕابواردن و خۆشىیە، چاكترین خۆشی دنیاش ژنێكی (صالحە)یە.. ژنێكی خاوەن ئیمان و تەقوایە. هەروەها دەفەرموێ: ((ثلاثة حق على الله عونهم: المكاتب الذي يريد الأداء، والناكح الذي يريد العفاف، والمجاهد في سبيل الله)).(رواه الترمذي والنسائي.) واتە: سێ كەس حەقن كە خوای گەورە یارمەتیان بدات: ئەو كۆیلەیەی كە دەیەوێ بە پارە خۆی ئازاد بكات، جا ئیش و كارو هەوڵی بۆ دەدا تا پارەكەی دەست كەوێ، هەروەها ئەو كەسەی كە دەیەوێ ژن بهێنێ تا خۆی داوێن پاك ڕاگرێ و ئەو كەسەی لەپێناو خوادا جیهاد دەكات.(2) زۆربەی ئەو كەسانەش ژن ناهێنن و توانای ژن هێنانیشیان هەیە، دیارە ئەوانە بیر لە دواێن پیسی دەكەنەوە: داوێن پیسیش مرۆڤ لەسەر ڕێ ی ئیمان دور دەخاتەوە، ئەو مسوڵمانەش كە ژن ناهێنى و شو ناكات ئەوا لە دینەكەی تێ نەگەیشتوەو ناشارەزایە. با باش بزانێ ئەو جۆرە كەسانە نقومی گوناهو تاوانن. بۆ ئاگادار كردنەوەشیان ئەم گوتەیەی ئیبن مەسعود خۆی بخەینە ڕو كە دەڵێ: ((گەر لە تەمەنم دە ڕۆژ بمێنێ، حەز دەكەم ژن بهێنم بۆ ئەوەی كاتێك كە مردم بەبێ ژنی نەچمە لای خوای باڵا)). جا مسوڵمانانى پێشین گەر منداڵەكەى باڵغ بوبا و تواناى هاوسەرگرتنى هەبا، قسەى دەربارەى هاوسەرایەتى لەگەڵ دەكرد و یارمەتى دەدا و هانى دەدان و ئافرەتێكى دیندار لە ماڵە پاك و پارێزگارەكانى بۆ دەست نیشان دەكرد. ئا ئەمە شێوازێكە بۆ پاك راگرتنى ژیان و پاڵنانی بۆ ڕێ یەكى بەڕێز (الحياة الزوجية). ----------------------------------------------- (1) خێزانەكانتان پۆشاكن بۆ ئێوەو ئێوەش پۆشاكن بۆ ئەوان. (2) ئەم فەرمودەیە چەند بەرز و گەورەیە كەوا هاوسەرگرتن و جیهادكردن لە ڕێ ى خوا و ئازادكردنى بەندەى یەكسان كردوە.

هاندان بؤ زن هينان و شوكردن

وای گەورە دەفەرموێ:
[فَانكِحُواْ مَا طَابَ لَكُم مِّنَ النِّسَاء مَثْنَى وَثُلاَثَ وَرُبَاعَ فَإِنْ خِفْتُمْ أَلاَّ تَعْدِلُواْ فَوَاحِدَةً أَوْ مَا مَلَكَتْ أَيْمَانُكُمْ] النساء:3.
واتە: ژن مارە ببڕن لەوانەی كە بۆتان حەڵاڵە دوان یان سیان یان چواریش بن هەروایە. ئەگەر ترسان نەتوانن ژنەكانتان وەكو یەك تەماشا بكەن، ئەوا دەبێ یەك ژن بهێنن.
بۆیەش خوای گەورە وای باس دەكات چونكە بە یەكسان تەماشا نەكردن و بەخێو نەكردنیان بە یەكسانى و ماف نەدانیان وەك یەك، ئەوا ستەم لێ كردنیانەو، وە بەر حەرامی دەكەوێ.
ئەم ئایەتە پیرۆزە ئاماژەی واجب بونی ژن هێنان و شوكردن دەكات، ئەو كەسانەش نایانەوێ ژن بهێنن و داوێنیان لە خراپەكاری ناپارێزن، دەست دەكەن بە پڕوپاگندە بۆ پەشیمان بونەوە لە ژن هێنان و گاڵتەكردن بە هاوسەرگرتن، ئەوانەى ئەم كارە دەكەن لەڕێى خواو لەو كارە پیرۆزە دور دەكەونەوە كە خواى گەورە لە قورئان دایناوەو هانى لەسەر داوە.
خوای میهرەبان لە بارەی فەزڵی ژن هێنان و شوكردن و دانانی ژن و پیاو بەیەك لاشە لەژێر یەك پۆشاكدا دەفەرموێ: [هُنَّ لِبَاسٌ لَّكُمْ وَأَنتُمْ لِبَاسٌ لَّهُنَّ] البقرة‌:187.واتە: خێزانەكانتان پۆشاكن بۆ ئێوەو ئێوەش پۆشاكن بۆ ئەوان.
ئیمامی طبري لە تەفسیری ئەم ئایەتە زۆر بەجوانی بۆی چوەو دەڵێ:
[هُنَّ لِبَاسٌ لَّكُمْ] واتە: ژن و پیاو پۆشاك و بەرگی یەكترین، چونكە لەكاتی نوستن و بە ڕوتی لەیەك پۆشاك كۆ دەبنەوەو قەرار دەگرن، لە یەكتر نزیك بونەوەی هەر یەكێكیشیان بۆ لای یەكتری وەك ئەوە وایە یەك پۆشاك، جل و بەرگ بەیەك لەشدا دوراوە. تەفسیری دیش هەیە كە گوتویانە ئەم ئایەتە بە واتای: (ژن و مێرد پۆشاكی یەكترین).
یەكێك لە نوسەرە گەورەكان لە تەفسیری ئەم ئایەتەدا باس دەكات كە دەفەرموێ: [هُنَّ لِبَاسٌ لَّكُمْ وَأَنتُمْ لِبَاسٌ لَّهُنَّ] : ئەم چەند وشە كەمە وێنە هێنانەوەیەكی زۆرجوانە بۆ بەدیار خستنی پەیوەستیەتی لەش (الجسد) و گیان (الروح) لەیەك كاتدا. چونكە پۆشاك گرنگترین پێویستی مرۆڤەو بۆ ئادەمیزادیش دانراوە.
لە ڕاستى دا پێوەلكێنترین شت بۆ یەكتری ژن و مێردە كاتێك كە جوت دەبن و پێك دەگەن بەیەك جەستەو یەك گیان پێك دەگەن و لە لەحزەیەكیشدا لەناو لەزەتێكی بێ سنوردا بۆ یەكتری دەتوێنەوە.
ژن و مێرد داپۆشەری یەكترین، لەبارەی جەستەیی(جسدی)دا كە دەبنە پارێزەری داوێن و ئەندامی لەشیان لە گوناهو تاوان. داپۆشەری گیانی ونەفسین بۆ یەكترىو هیچ كەسێكیش وەك ژن و مێرد داپۆشەری یەكتر نین، چونكە هەردوكیان دەبنە پاسەوانی پاراستنی سومعەو ماڵ و سامان و نەفس و نهێنی یەكتری. جا وەك ئەو جل و بەرگ و پۆشاكە پارێزەرە وایە كە ئەو كەسەی جلەكە لەبەر دەكات دەیپارێزێ لە گەرمای هاوین و سەرمای زستان.
پێغەمبەر صلى الله عليه وسلم دەفەرموێ: ((اذا تزوج العبد فقد استكمل نصف دينه، فليتق الله في النصف الباقي)).(رواه البيهقي-حديث حسن لطرقه.) واتە: گەر بەندەی خوا ژن بهێنێ یان شو بكات ئەوا نیوەی ئیمان و دینەكەی تەواو كردوە، با بۆ نیوەكەی تر كە ماویەتی لە خوا بترسێ و خۆی پارێز كات لە گوناهو تاوان.
چونكە ژن هێنان دەبێتە بڕیاردانی نیوەی چارەنوسی مسوڵمان و دەبێتە مایەى ئەوەى كە بانگى بكات بۆ بایەخ دان بە باش هەڵبژاردنى هاوسەر و لێكۆڵینەوەى ورد و ئیستیخارەى شەرعى، ئیستخارەكەش بریتى یە لە دو ركعات نوێژ پاشان ئەو دوعایە دەخوێنرێ كە لە پێغەمبەرەوە هاتوە، جا ئەوەى دواى ئەمە رودەدات ئەوە خەیر و چاكەیە، دوعاى ئیستیخارەش بەم شێوەیە كە بوخارى لە (صحيح)ەكەیدا گێڕاویەتیەوە:
((اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْتَخِيرُكَ بِعِلْمِكَ وَأَسْتَقْدِرُكَ بِقُدْرَتِكَ وَأَسْأَلُكَ مِنْ فَضْلِكَ الْعَظِيمِ فَإِنَّكَ تَقْدِرُ وَلا أَقْدِرُ وَتَعْلَمُ وَلا أَعْلَمُ وَأَنْتَ عَلاَّمُ الْغُيُوبِ، اللَّهُمَّ إِنْ كُنْتَ تَعْلَمُ أَنَّ هَذَا الأَمْرَ خَيْرٌ لِي فِي دِينِي وَمَعَاشِي وَعَاقِبَةِ أَمْڕي، أَوْ قَالَ عَاجِلِ أَمْڕي وَآجِلِهِ فَاقْدُرْهُ لِي وَيَسِّرْهُ لِي ثُمَّ بَاڕكْ لِي فِيهِ، وَإِنْ كُنْتَ تَعْلَمُ أَنَّ هَذَا الأَمْرَ شَرٌّ لِي فِي دِينِي وَمَعَاشِي وَعَاقِبَةِ أَمْڕي، أَوْ قَالَ فِي عَاجِلِ أَمْڕي وَآجِلِهِ، فَاصْڕفْهُ عَنِّي وَاصْڕفْنِي عَنْهُ وَاقْدُرْ لِيَ الْخَيْرَ حَيْثُ كَانَ ثُمَّ أَرْضِنِي)).
هەروەها پێغەمبەرصلى الله عليه وسلم دەفەرموێ: ((الدنيا متاع، وخير متاعها المرأة الصالحة)).(رواه مسلم) واتە: ژیانی دنیا ڕابواردن و خۆشىیە، چاكترین خۆشی دنیاش ژنێكی (صالحە)یە.. ژنێكی خاوەن ئیمان و تەقوایە.
هەروەها دەفەرموێ: ((ثلاثة حق على الله عونهم: المكاتب الذي يريد الأداء، والناكح الذي يريد العفاف، والمجاهد في سبيل الله)).(رواه الترمذي والنسائي.) واتە: سێ كەس حەقن كە خوای گەورە یارمەتیان بدات: ئەو كۆیلەیەی كە دەیەوێ بە پارە خۆی ئازاد بكات، جا ئیش و كارو هەوڵی بۆ دەدا تا پارەكەی دەست كەوێ، هەروەها ئەو كەسەی كە دەیەوێ ژن بهێنێ تا خۆی داوێن پاك ڕاگرێ و ئەو كەسەی لەپێناو خوادا جیهاد دەكات.(2)
زۆربەی ئەو كەسانەش ژن ناهێنن و توانای ژن هێنانیشیان هەیە، دیارە ئەوانە بیر لە دواێن پیسی دەكەنەوە: داوێن پیسیش مرۆڤ لەسەر ڕێ ی ئیمان دور دەخاتەوە، ئەو مسوڵمانەش كە ژن ناهێنى و شو ناكات ئەوا لە دینەكەی تێ نەگەیشتوەو ناشارەزایە. با باش بزانێ ئەو جۆرە كەسانە نقومی گوناهو تاوانن. بۆ ئاگادار كردنەوەشیان ئەم گوتەیەی ئیبن مەسعود خۆی بخەینە ڕو كە دەڵێ: ((گەر لە تەمەنم دە ڕۆژ بمێنێ، حەز دەكەم ژن بهێنم بۆ ئەوەی كاتێك كە مردم بەبێ ژنی نەچمە لای خوای باڵا)).
جا مسوڵمانانى پێشین گەر منداڵەكەى باڵغ بوبا و تواناى هاوسەرگرتنى هەبا، قسەى دەربارەى هاوسەرایەتى لەگەڵ دەكرد و یارمەتى دەدا و هانى دەدان و ئافرەتێكى دیندار لە ماڵە پاك و پارێزگارەكانى بۆ دەست نیشان دەكرد. ئا ئەمە شێوازێكە بۆ پاك راگرتنى ژیان و پاڵنانی بۆ ڕێ یەكى بەڕێز (الحياة الزوجية).
-----------------------------------------------
(1) خێزانەكانتان پۆشاكن بۆ ئێوەو ئێوەش پۆشاكن بۆ ئەوان.
(2) ئەم فەرمودەیە چەند بەرز و گەورەیە كەوا هاوسەرگرتن و جیهادكردن لە ڕێ ى خوا و ئازادكردنى بەندەى یەكسان كردوە.

سوودی وازهێنان له‌ گوناح 1-مرۆ‌ڤ پێ ی شکۆدار ده‌بێت. 2-شه‌ره‌فی پارێزراو ده‌بێت. 3-ناترسێ له‌و شتانه‌ی فاسق و خراپه‌کاران لێ ده‌ترسن. 4-لای خه‌ڵکی خۆشه‌ویست ده‌بیت و قسه‌ی له‌ لایان ده‌ڕوا. 5-خه‌فه‌ت و ‌‌غه‌م و نیگه‌رانی زۆر که‌م ده‌بێت. 6-تام و چێژ له‌ به‌ندایه‌تی خوا وه‌رده‌گرێت،هه‌ست به‌ تام و چێژی ئیمان ده‌کات.

سوودی وازهێنان له‌ گوناح

1-مرۆ‌ڤ پێ ی شکۆدار ده‌بێت.
2-شه‌ره‌فی پارێزراو ده‌بێت.
3-ناترسێ له‌و شتانه‌ی فاسق و خراپه‌کاران لێ ده‌ترسن.
4-لای خه‌ڵکی خۆشه‌ویست ده‌بیت و قسه‌ی له‌ لایان ده‌ڕوا.
5-خه‌فه‌ت و ‌‌غه‌م و نیگه‌رانی زۆر که‌م ده‌بێت.
6-تام و چێژ له‌ به‌ندایه‌تی خوا وه‌رده‌گرێت،هه‌ست به‌ تام و چێژی ئیمان ده‌کات.